شاید بد نباشد که قبل از هر چیز مقدمه ای در مورد ماشین های خودپرداز یا همان ATM ها بدانید. در مورد کلمه ATM باید گفت که این لغت از ابتدای کلمات Asynchronous Tranfer Mode گرفته شده است و به معنای انتقال ناهمزمان می باشد. به عبارتی ای تی ام نوعی فناوری شبکه ای است که قابلیت انتقال بلادرنگ دارد، صدا، تصویر و ترافیک را در قالب شبکه های رایانه ای منتقل می کند. دستگاه خودپرداز یکی از ابزارهای ارتباطی است که به مردم اجازه می دهد که بدون نیاز به نیروی انسانی یا کارمند بانک، به تبادلات مالی در محیط های عمومی دسترسی داشته باشند. اولین دستگاه مکانیکی پرداخت وجه نقد توسط فردی با نام لوتر جورج سیم جیان، در سال ۱۹۳۹ ساخته شد و در نیویورک توسط بانک نیویورک نصب شد. بعد از این که ۶ ماه از نصب این دستگاه گذشت، مشتریان هیچ تمایل و علاقه ای برای استفاده از این دستگاه از خود نشان ندادند و این گونه بود که مدیر بانک تصمیم گرفت، این دستگاه را جمع کند. بعد از این ماجرا تولید دستگاه خودپرداز به مدت ۲۵ سال متوقف شد تا زمانی که فردی با نام “دلارو” اولین دستگاه خودپرداز الکترونیکی را طراحی کرد این دستگاه برای اولین بار توسط بانک بارکلی در شهری با نام انفیلد، در شمال لندن در سال ۱۹۶۷ نصب شد. این اختراع به نام چند نفر دیگر هم ثبت شده است.
در مورد تاریخچه و سابقه این دستگاه در ایران باید گفت که اولین دستگاه مکانیکی پرداخت وجه نقد در ایران، در محل شعبه مرکزی بانک بیمه بازرگانان قبل از انقلاب نصب شده است. این باجه اتوماتیک اولین دستگاه رایانه ای است که در خاورمیانه آغاز به کار می کند و با شروع بهره برداری از این دستگاه کلیه دارندگان هر یک از حساب های بانکی در بانک بیمه بازرگانان شامل حساب پس انداز، حساب ثابت، حساب جاری و اعتباری، این توانایی را پیدا کردند که با داشتن کارت اعتباری نقدی از باجه اتوماتیک رایانه ای این بانک استفاده کرده و در ۲۴ ساعت شبانه روز و در طول ۷ روز هفته هر زمان که اراده کنند، به سادگی از دستگاه پول دریافت کنند. بعد از انقلاب هم اولین دستگاه خودپرداز توسط بانک سپه و از شرکت فیلیپس به کشور وارد شد و در همان ابتدا از به راه انداختن آن منصرف شدند. در مورد این که دستگاه های خودپرداز بیشتر از چه کشورهایی به ایران وارد شده اند ؟
باید گفت که بیشترین حجم واردات دستگاه های خودپرداز به ایران از کشور آلمان صورت گرفته است، این کشور با حجم ۶۰ درصدی بزرگترین صادر کننده دستگاه های خودپرداز به ایران است.
جالب است که بدانید استاندارد جهانی موجود برای دستگاه های خودپرداز به این صورت است که به ازای هر هزار کارت صادر شده، یک دستگاه به این کارت ها اختصاص پیدا کند و در کشور ما اوضاع به این صورت است که به ازای هر بیست هزار کارت اعتباری، یک دستگاه خودپرداز وجود دارد. با این تفاسیر می توان گفت که کشور ما برای رسیدن به شرایط ایده آل یا همان استاندارد جهانی، چیزی در حدود نصف راه را آمده است. نمونه های خارجی دستگاه های خودپرداز قیمتی ۱۱ هزار دلار به بالا دارند و عمر مفید این دستگاه ها چیزی در حدود ۱۰ سال می باشد. در حالت کلی باید چرخه دستگاه های خدمات بانکی را هر ۱۰ سال یک بار، نوسازی کرد. در حال حاضر فناوری های بانکی و نرم افزارهای آن بیشتر از خارج کشور وارد می شوند و اگر بومی سازی و سازمان دهی آن ها به سرعت انجام نگیرد شاهد اتفاقاتی خواهیم بود که شاید زیاد به مذاقمان خوش نیاید.
گذشته از مشکلاتی که در داخل کشور ما در مورد سیستم بانکداری الکترونیک و دستگاه های خودپرداز وجود دارد، یک سری از مشکلات هم هست که به صورت جهانی وجود دارد و تمامی مردم جهان را در بر می گیرد. شرکت مایکروسافت اعلام کرده است که در تاریخ ۸ آوریل سال ۲۰۱۴ حمایت امنیتی خود از سیستم عامل ایکس پی را به صورت قطعی و برای همیشه پایان خواهد داد و این در حالی است که بیش از ۹۵ درصد از خودپردازهای جهان با این سیستم عامل کار می کنند. چیزی نزدیک به ۱۳ سال از ورود ویندوز ایکس پی، می گذرد و از مدت ها قبل مایکروسافت اعلام کرده بود که پشتیبانی خود از این سیستم عامل را به زودی خاتمه خواهد داد اما هر بار به دلایلی این اقدام به تاخیر می افتاد. به هر حال این شرکت امسال به صورت جدی اعلام کرده است که بعد از تاریخی که اعلام کرده پشتیبانی امنیتی و عرضه وصله های امنیتی و به روز رسانی این سیستم عامل را برای همیشه به پایان خواهد رساند و بعد از آن مسئولیتی را در قبال خودپردازهای آسیب پذیر شده یا هک شده قبول نخواهد کرد. با وجود این که بعد از ایکس پی، ویندوز ویستا در سال ۲۰۰۷، ویندوز هفت در سال ۲۰۰۹ و ویندوز هشت در سال ۲۰۱۲ و همچنین ویندوز ۸/۱ در سال ۲۰۱۳ به بازار عرضه شدند اما هنوز بسیاری از کاربران نتوانسته اند که از ویندوز ایکس پی دل بکنند و همچنان بسیاری از رایانه های سراسر جهان با ایکس پی کار می کنند. یکی از کارشناسان امور بانکداری الکترونیکی در این رابطه گفته است که بسیاری از سخت افزارهای بانکی حال حاضر متعلق به ۲۰ سال قبل می باشد و نمی تواند نسخه های جدیدتر ویندوز را بپذیرد.
علاوه بر مشکلات سخت افزاری، اکنون با تمام شدن پشتیبانی شرکت مایکروسافت از ویندوز ایکس،پی دچار مشکلات و معضلات نرم افزاری و امنیتی هم خواهند شد.
پیشنهاد می شود که در فعال کردن سرویس های الکترونیکی حساب بانکی خود تنبل نباشید و با یک بار مراجعه به بانک کل سرویس ها و خدمات الکترونیکی و اینترنتی خود را فعال کنید. به عنوان مثال سرویس پیام کوتاه یکی از مهم ترین و کاربردی ترین سرویس های بانکی موجود است. با فعال کردن این سرویس شما می توانید از هر برداشت و هر واریز به حسابتان در کمترین زمان ممکن با خبر شوید و به این صورت در زمانی که کارت شما گم شده یا فردی بدون اطلاع شما از حسابتان پولی برداشت کرده است در اولین زمان ممکن از این کار با خبر خواهید شد. در پایان باید گفت به خاطر داشته باشید که نصف بیشتر مشکلات امنیتی و خطرهایی که منجر به کلاهبرداری از حسابتان می شود به خودتان ارتباط پیدا می کند و این که به اندازه کافی به انجام و رعایت نکات امنیتی موجود پایبند نبوده و اهمیتی نداده اید.